| گروه فرهنگی جهان نیوز - محمد واعظی نژاد* : صنعت نشر کتاب و مجلات، فیلم، انیمیشن، بازی های رایانه ای، نرم افزارهای چند رسانه ای، صنایع دستی، اسباب بازی و محصولاتی از این دست را به اصطلاح صنایع فرهنگی می نامند. در این صنایع، ماده اولیه محصولات، از ذهن و خلاقیت انسان شکل می گیرد، به همین جهت برخی آن را صنایع خلاق نیز می نامند.با پیشرفت های فناوری، صنایع فرهنگی به شدت رشد کرده و کارکردهای مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، دفاعی و ... پیدا کرده است. تاثیرات این صنایع بر روی زندگی مردم به خصوص جوانان و نوجوانان روز به روز در حال افزایش است. ابعاد مالی این صنایع بسیار شگفت آور است. رشد سالانه بازار جهانی صنایع فرهنگی در حدود ۱۰ درصد است که در مقایسه با سایر صنایع بیشترین میزان است. از سوی دیگر روند دیگری در حوزه فرهنگ از نهاد محوری به محصول محوری وجود دارد. بر اساس یک پژوهش علمی بین المللی در طول یک دوره بیست ساله، مراجعه مردم به نهادهای فرهنگی ۲ تا ۱۰ برابر کمتر شده است و از سوي ديگر شاهد افزايش توليد محصولات فرهنگي تا حد هزار برابر هستيم و به عبارتي اگر مديريت فرهنگي در دهه‌هاي گذشته را نهاد محور بدانيم، رويكرد مديريت فرهنگي در آينده، محصول محور خواهد بود.هر یک از بخش های صنایع فرهنگی علاوه بر تفاوت هایی که دارند، نقاط مشترکی نیز داشته و معمولا هم افزا و یکپارچه می باشند. برخی از این صنایع در کشور ما سابقه طولانی داشته و برخی نوپا می باشند. بخش اعظمی از زنجیره ایده تا محصول در این صنایع مشترک بوده و از یک سری قواعد و الزامات مشخصی پیروی می کند. اما نکته مهم در سیاست گذاری و حل مشکلات این بخش، شناخت دقیق و کامل زنجیره تامین صنایع فرهنگی می باشد. متاسفانه متولیان فرهنگی کشور، معمولا شناخت کافی از این زنجیره نداشته و این باعث می شود نتوانند به درستی سیاست گذاری کنند.حلقه های زنجیره صنایع فرهنگی عبارتند از: ۱- آموزش و شبکه سازی نخبگان و هنرمندان۲- ایده پردازی۳- تهیه طرح تجاری محصول (نوع و موضوع، استراتژی عرضه و ...)۴- پژوهش، سناریو نویسی و تولید محتوا۵- تولید محصول (ابعاد فنی)۶- تبلیغات۷- توزیع۸- فروشاکثر محصولات فرهنگی از زنجیره فوق تبعیت می کنند. البته ممکن است اهمیت و یا تقدم و تاخر مراحل متفاوت باشد. اما دو نکته در اینجا وجود دارد:۱- دولت و نهادهای متولی فرهنگ باید در کل زنجیره حضور داشته باشند. در بخش هایی از زنجیره به عنوان مجری و در بخش هایی به صورت سیاست گذار و ناظر. عموما مدیران فرهنگی فکر می کنند صنایع فرهنگی فقط تولید محصول (بعد فنی) است و به سایر بخش ها توجه کافی نمی شود. ۲- این زنجیره تنها از قواعد و قوانین فرهنگی و هنری پیروی نمیکند. بلکه مجموعه ای از قواعد و الزامات فرهنگی، صنعت، کارآفرینی، بازاریابی، مالی و ... را باید در سیاست گذاری و برنامه ریزی این حوزه مد نظر داشت. این زنجیره فقط مدیران با تخصص های فرهنگی نمی خواهد بلکه گاهی یک کارآفرین که مهارتهای کسب و کار را به خوبی می داند بهتر می تواند کمک کند.اما چند سوال مهم و بی پاسخ در این زمینه وجود دارد:سازمان های متولی و مدعی حمایت از فرهنگ، بودجه های میلیاردی حمایت از محصولات فرهنگی را به چه صورتی هزینه می کنند؟ آیا اینطور نیست که عمده بودجه صرف حمایت از تولید محصولات (جنبه فنی تولید و نه تولید محتوی) می شود؟ چند درصد بودجه ها صرف حمایت از توزیع محصولات ارزشی می شود؟ چه میزان به تبلیغات توجه می شود؟ سازمان های متولی فرهنگ در طول سالهای پس از انقلاب چه میزان روی آموزش و شبکه سازی نیروها هزینه کردند؟ سیستم های توزیع کتاب، فیلم، انیمیشن و ... در دست چه کسانی است؟ بعضی از آقایان فکر می کنند کار فرهنگی یعنی خرید چند هزار جلد کتاب و انبار کردن آنها، پرداخت ۲ میلیارد تومان به یک کارگردان برای تولید انیمیشن، پرداخت چند صد میلیون تومان به تهیه کننده یک نرم افزار مذهبی، پرداخت چند صد میلیون تومان به یک مهندس کامپیوتر برای ساخت بازی رایانه ای، سفارش تولید فیلم بدون توجه به محتوا و نحوه پخش و ده ها مورد دیگر که به وفور یافت می شود. ظاهرا نهادهای متولی فرهنگ هیچ اطاق فکر و گروه کارشناسی جهت نحوه حمایت از محصولات فرهنگی ندارند. آقایان تنها به دنبال این هستند که در پایان سال گزارش بدهند که ما در این سال چند همایش برگزار کردیم، چند فیلم و انیمیشن ساختیم، چند صد هزار جلد کتاب چاپ کردیم، چند صد هزار تا از فلان نرم افزار خریدیم. چند ...نگارنده اعتقاد دارد که حمایت مستقیم از تولید محصولات فرهنگی کافی نیست، بلکه باید از کل زنجیره حمایت شود. کجای زنجیره مهمتر است و بودجه های فرهنگی به چه صورت و چه نسبتی در بخش های مختلف زنجیره هزینه شود. آیا حمایت مستقیم از تولید کننده باعث نمی شود تولید کننده تنبل شده و همیشه منتظر حمایت های دولتی باشد. اگر مشکل توزیع حل شود و ارتباط بین تولید تا مشتری برقرار شود در بلند مدت به نفع تولید خواهد بود. باید به جای فشار عرضه کنندگان، سمت تقاضا را فعال کنیم. اگر به جای اینکه ۵۰۰ میلیون در بخش تولید هزینه کنیم، ۲۰۰ میلیون در توزیع هزینه کنیم شاید تولید کننده بیش از ۵۰۰ میلیون سود ببرد.زنجیره صنایع فرهنگی شبیه پلکانی است که حمایت های دولتی مانند پمپاژ آب در هر مرحله لازم است. و چنانچه یکی از مراحل انجام نشود، نتیجه زحمات و هزینه های مراحل قبلی ما هدر می رود. نتیجه حاصل این می شود که چنانچه سیستم توزیع محصولی در اختیار باندهایی است که اعتقادی به تولیدات ما ندارند، محصولات ما توزیع نمی شود. براین اساس یکی از مهمترین بخش های زنجیره، توزیع می باشد. رهبر معظم انقلاب در بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب در اردیبهشت ۹۱، ساماندهی توزیع کتاب را ضروری دانستند. مشکلی که بسیاری از ناشرین مخصوصا ناشرین کوچک از آن رنج می برند. همینطوری که در زنجیره نیز مشاهده می شود، توزیع در انتهای زنجیره وجود دارد و چنانچه وضعیت نامناسب فعلی آن حل نشود، زحمات بخش های قبلی زنجیره هدر می رود. متاسفانه نه تنها از توزیع کتاب حمایتی نمی شود، بلکه با برگزاری نمایشگاه سالانه کتاب که عملا به فروشگاه کتاب تبدیل شده است، لطمه بزرگی به توزیع کنندگان و فروشندگان خرد کتاب وارد می شود. این کار ممکن است در کوتاه مدت به نفع ناشر و خریدار باشد، اما مانع از برقراری ارتباط بین خریداران و فروشندگان شده و در بلند مدت ناشر، توزیع کننده، فروشنده و خریدار متضرر می شوند.*هیئت علمی پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت |  |
↧
خواب خرگوشی مسئولان و غفلت از گلوگاه محصولات فرهنگی
↧